Warmińskie Seminarium Duchowne zostało utworzone na mocy dokumentu erekcyjnego wydanego w Lidzbarku Warmińskim 21 sierpnia 1565 roku przez biskupa warmińskiego Stanisława Hozjusza. Podpisy pod opieczętowanym pergaminem złożyli: Hozjusz, nuncjusz papieski w Polsce Jan Franciszek Commendone oraz kanclerz kapituły katedralnej Samson Worein. Na siedzibę uczelni wybrano Braniewo, gdzie wcześniej Hozjusz sprowadził jezuitów z misją założenia kolegium dla kształcenia kandydatów do kapłaństwa jak i młodzieży świeckiej.
W dniu liturgicznego wspomnienia św. Katarzyny Aleksandryjskiej, 25 listopada 1567 roku, do seminarium przyjęto pierwszych dziesięciu alumnów. Docelowo miało ich być dwudziestu czterech; szesnastu wytypowanych i utrzymywanych przez biskupa oraz ośmiu pod opieką kapituły katedralnej.
Należy zauważyć, że warmińskie seminarium jest najstarsze w Polsce. Powołane do istnienia przez biskupa Stanisława Hozjusza, jest owocem zwołanego przez niego Synodu Diecezjalnego w Lidzbarku Warmińskim w dniach 7 i 8 sierpnia 1565 roku, na którym Diecezja Warmińska jako pierwsza w Polsce przyjęła uchwały Soboru Trydenckiego. To właśnie na dwudziestej trzeciej sesji tegoż soboru, 15 lipca 1563 roku, zobowiązano biskupów do zakładania seminariów dla kształcenia przyszłych kapłanów.
Decyzja Hozjusza o utworzeniu seminarium duchownego i gimnazjum dla świeckich okazała się wydarzeniem epokowym i od razu zaczęła przynosić pozytywne owoce. Jezuici bardzo szybko rozwinęli w Braniewie szkolnictwo na poziomie średnim i wyższym. Absolwenci uczelni stanowili elitę intelektualną diecezji warmińskiej i nie tylko. Angażowali się w szkolnictwo, różne sfery kultury, a także w życie społeczne i polityczne. Braniewo uzyskało międzynarodową sławę i otrzymało miano „Aten Północy”. Jego rangę podniosło powołanie w 1578 roku Alumnatu Papieskiego, przygotowującego misjonarzy dla krajów skandynawskich i ruskich oraz innych zakładów wychowawczych, wspierających proces dydaktyczny. Dzięki erygowaniu seminarium duchownego diecezja warmińska otrzymała wykształconych kapłanów, a do Braniewa przybywali młodzieńcy nie tylko z Warmii, ale i całej Polski, a nawet krajów ościennych. Seminarium stało się też instytucją wzorcową dla innych diecezji, a nadane wówczas konstytucje hozjańskie przetrwały prawie 250 lat. Biskupi w relacjach do Stolicy Apostolskiej z dumą informowali, że mają księży wykształconych, dobrze ułożonych i wzorowych, odznaczających się zasobem wiedzy, przykładnym życiem oraz pobożnością.
Wypracowany przez jezuitów system szkolnictwa został jednak przerwany wskutek kasaty zakonu i na początku XIX w. trzeba było organizować go od nowa. Tej misji podjęli się już księża diecezjalni w ramach współpracy z powołanym w 1821 roku Liceum Hosianum, gdzie alumni uczęszczali na wykłady i od 1843 roku, wraz z młodzieżą świecką, mogli zdobywać stopnie naukowe. Uczelnia otrzymała bowiem prawa akademickie i status równy uniwersytetom. W 1912 roku została przemianowana na Akademię Królewską, a w roku 1918 na Państwową Akademię w Braniewie i pod tą nazwą funkcjonowała do końca II wojny światowej.
Po 1945 roku, w nowych warunkach politycznych i z uwagi na zmiany ludnościowe oraz przeniesienie centrum administracyjnego do Olsztyna, diecezja nie była w stanie od razu wznowić działalności seminarium. Powołano więc najpierw seminaria niższe, a dopiero 17 października 1949 roku reaktywowano Wyższe Seminarium Duchowne „Hosianum” z siedzibą w Olsztynie. Ono również bardzo szybko zyskało znaczną renomę. W roku 1972 podjęło współpracę naukową z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim, gdzie studenci mogli bronić prac magisterskich, a od 1981 roku „Hosianum” zostało afiliowane do Papieskie Akademii Teologicznej w Krakowie, dzięki czemu już rok później obrony mogły odbyć się już w Olsztynie. Od 1 września 1999 r. Wyższe Seminarium Duchowne Metropolii Warmińskiej „Hosianum” współpracuje z Wydziałem Teologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, czyli powróciło do dawnych tradycji formacji duchowej we własnych murach i intelektualnej w ramach uczelni wyższej.
Powojenne Wyższe Seminarium Duchowne „Hosianum” pozyskało w Olsztynie dla swych celów budynek przy ul. Mariańskiej 3. Korzystało także z pomieszczeń w kościelnym budynku przy ul. Jagiellońskiej 47 oraz z dawnej plebanii parafii Najświętszego Serca Pana Jezusowego przy ul. Kopernika 46a. W czerwcu 1962 roku władze państwowe dokonały eksmisji seminarium z budynku przy ul. Mariańskiej i przydzieliły budynek przy Placu Bema 2. W ten sposób warunki bytowe wspólnoty seminaryjnej znacznie się pogorszyły. Pogłębiło ten stan usunięcie w 1969 roku biblioteki seminaryjnej z pomieszczeń przy ul. Mariańskiej i przeniesienie zbiorów do lokalu przy ul. Wojska Polskiego 39. Aby polepszyć warunki bytowe alumnów, w styczniu 1982 roku, pierwszy rok studiów został przeniesiony do nowo odrestaurowanego skrzydła kolegiaty w Dobrym Mieście.
Władze diecezjalne wielokrotnie podejmowały próby rozbudowy przyznanych budynków, jak również pozyskania działki pod budowę nowego własnego gmachu seminarium. Spotykały się jednak ze znacznymi utrudnieniami, a nawet represjami ze strony komunistycznej władzy. Dopiero przemiany społeczno-polityczne początku lat osiemdziesiątych przyniosły nadzieję na realizację wspomnianego zamierzenia. Ostatecznie 26 marca 1982 roku podczas spotkania wojewody olsztyńskiego z wikariuszem kapitulnym diecezji warmińskiej biskupem Janem Obłąkiem zapadła decyzja o budowie nowego gmachu seminarium w podolsztyńskiej wsi Redykajny, na gruntach nabytych od osób prywatnych. Konkurs na wykonanie projektu budowli wygrali architekci Jerzy Piekarski i Rafał Jacaszek. Jednak ostateczna koncepcja budowy została opracowana przez dra inż. arch. Aleksandra Böhma oraz Biuro Projektów Budownictwa Wiejskiego w Olsztynie.
19 marca 1984 roku poświęcono plac pod budowę nowego seminarium. Faktyczne prace podjęto dopiero w lipcu 1988 roku. Główne prace zakończono w czerwcu 1991 roku przed pielgrzymką Jana Pawła II do Polski i do Olsztyna. 5 czerwca 1991 roku Ojciec Święty pobłogosławił nowe seminarium i zamieszkał w nim. Pierwsi alumni zamieszkali na Redykajnach we wrześniu 1991 roku. Budowę kościoła seminaryjnego ukończono w listopadzie 1992 roku. Domy seminaryjne przy Placu Bema i w Dobrym Mieście zostały zlikwidowane. Przez dwa lata funkcjonował jeszcze budynek przy ul. Kopernika 47. W ten sposób, blisko 50 lat po II wojnie światowej, Warmińskie Seminarium Duchowne zostało na nowo scalone w jednym miejscu. Jako wspólne dobro całej Archidiecezji Warmińskiej, może cieszyć się pięknym kościołem seminaryjnym, nową biblioteką z cennymi zbiorami, przestronnymi salami wykładowymi, słonecznymi korytarzami, wygodnymi segmentami mieszkalnymi, obiektami sportowymi, a przede wszystkim może być dumne ze swych profesorów, alumnów i absolwentów. W opinii wielu warmińskie „Hosianum”, usadowione w zielonej olsztyńskiej dzielnicy Redykajny, jako najstarsze seminarium duchowne w Polsce, jest jednocześnie jednym z najpiękniej położonych i najnowocześniejszych.
Autorzy: ks. Andrzej Kopiczko, ks. Paweł Rabczyński
KONTAKT
ul. Hozjusza 15
11-041 Olsztyn
(89) 523 89 84
seminarium@hosianum.pl
PKO BP 46 1020 3541 0000 5502 0010 9785